Indirgemecilik

Endustriyellesme -> modernite -> indirgemeci bilim seklinde bir baglanti kurmak yanlis olmazdi herhalde. Bu baglantinin bir sebep/sonuc iliskisi mi yoksa bir tarihsel raslanti mi oldugu tartisilabilir... Sebep/sonuc iliskisi oldugunu soyleyenler endustriyel dunyanin lineer dunya gorusunun indirgemecilige direk bir yansimasi oldugunu soyleyebilir, karsi gorusler, indirgemeci bilim anlayisinin sanayi devriminden oncesine uzandigini iddia edebilir. Her halukarda, indirgemeci bilim arkada birakmak zorunda oldugumuz bir koca "paketin" bir parcasidir.

Indirgemeciligin matematiksel modelleme baglaminda direk bir karsiligi var. Lineer denklemler ve modeller, gayri-lineer denklemlerin tersine, parcalarina ayrilip ayri ayri cozulerek sonra birlestirilebilirler. Bu tur sistemlerde butun, parcalarin toplamina tami tamina esittir.

Indirgenemeyen, daha butuncul bakan modeller ise, gayri-lineer denklemlere tekabul ederler. Bu denklemler dogadaki cok daha cetrefil oluslari modellerken gerekir ve bu tur bir modeli parcalarina ayirarak cozemezsiniz cunku boyle modellerde butun, parcalarin toplamindan fazladir. Bu alanda cogu denklemin analitik (o testlerde sorulan turden, tertemiz, direk, armut pis agzima dus) cozumleri yoktur. Bu durumda ya hesapsal, ya da geometrik yontemlere basvururmamiz gerekir. Burada matematik ilmi katiyen caresiz degildir, ama halen bu alanlarda emekleme cagindayiz. Modelcinin raconu, bu tur karmakarisik formuller ile bocalarken ortaya cikar. Basitlestirmeye ugrasirsiniz, bir onkabul sokusturup, isler degisiyor mu, o onkabul ileride hem dogrulanip, hem de sizi iyi bir sonuca ulastiriyor mu diye bakarsiniz. Akil buradadir. Muthis zevkli ve zihin acici bir ugrasidir.

Bu sistemler her gun bize yeni seyler ogretmeye devam ediyor. Mesela gectigimiz yillarda kaotik sistemlerin "senkronize" olabildigini ogrendik. Dusunun: Ayni formulden cikan ama degisik zaman dilimlerinde olan "karmasalar" (ki kaotik sistemlerde 50 adim sonrasi tahmin edilemezlik demektir) ufak bir numara sayesinde tipatip ayni sayilari uretiyor hale geliyorlar. Nasil? Birinci karmasadan ikincisine "sadece bir parametreyi" aktarirsaniz bir sure sonra ikinci sistem birinci ile tipatip ayni hale geliyor! Tek bir parametre!

Atomlar onemli degil mi demistiniz?